Kinderjaren van Jezus

J.M. Coetzee

De kinderjaren van Jezus draait om een man, Simon, die met een kind, David, met een bootje aan land komt in een Spaanstalig land. Hun papieren en brieven over hun identiteit zijn verdwenen. Toch zijn ze welkom in het land, juist omdat ze beiden als onbeschreven blad door de staat te vormen zijn.
Ze melden zich bij wat een asielzoekerscentrum lijkt, krijgen onderdak en werk en beginnen een nieuw leven. De man en het kind zijn geen familie. De man heeft zich onderweg over de jongen ontfermd en ziet het als zijn taak zijn moeder te vinden. 
De man en het kind hebben hun identiteit in moeten leveren. Ze kregen nieuwe namen, Símon en David, en worden geacht het verleden letterlijk achter zich te laten. Schoongewassen is de beste staat om in te burgeren. 

De basis waarop mensen in die nieuwe omgeving met elkaar samenleven is welwillendheid. Welwillendheid zorgt voor verdraagzaamheid zonder overdreven  betrokkenheid. Ook de fysieke aantrekkingskracht tussen mannen en vrouwen schijnt geen wezenlijke rol van betekenis meer te spelen.

Omdat ik ervan uitga dat de titel van een boek nooit willekeurig wordt gekozen, was ik het hele boek verdacht op verwijzingen naar het leven van Jezus. Die zijn er genoeg. Soms heel letterlijk: de suggestie dat Inés maagd is; de onduidelijke vaderrol van Símon, de uitspraak van David ‘ik ben de waarheid’; soms zijn de toespelingen minder expliciet, hoewel: de naam van het paard waarmee David vriendschap sluit: El Rey, de uitkomst van een optelsom van vissen: ‘dit keer.. dit keer’, (…) is het… acht’ en de volgelingen die hij verzamelt.

De kinderjaren van Jezus leest makkelijker weg dan het begrepen wordt. Coetzee stapelt laag op laag, vraag op vraag. Hij vindt mooie beelden en treffende vergelijkingen. Alleen… die titel… Die titel staat een definitief oordeel in de weg. Maar wat is er tegen op boeken die zichzelf niet meteen volledig prijsgeven.

Buitenvrouw

Joost Zwagerman

Roman over het leven van docent Theo Altena. Hij doceert 
Nederlands op het Westfries College in Hoorn. Het leven van 
Theo verloopt normaal,tot het moment waarop Iris Pompier 
aangenomen wordt als 
gymlerares van de school.

Het gaat hier om een donkere jonge vrouw, een heuse verschijning op de school met overwegend blanke leerlingen. Theo raakt gefascineerd door de vrouw en dat draait na een werkweek uit op een affaire. Iedere dinsdag brengen ze hun twee gezamenlijke tussenuren door in het huis van Iris, die overigens ook getrouwd is.

Door zijn affaire met Iris, is Theo ineens erg gespitst op vormen van rascisme. Maar het obsedeert hem ook en lijkt zelfs de spanning hem te zitten in die huidskleur, tenminste, dát kan Theo niet uit zijn hoofd zetten: ‘… het bruin van haar dijen en het zwartst kroezend zwart rond haar paarse plooi [leek] ervoor gemaakt om zijn geslacht, wasbleek en gezwollen, te reduceren tot een dingmatige substantie…’ Hij ziet zijn lid als ‘dood vlees’, een ‘stompvormig kadaver’, zelfs. Maar al te vaak ‘werden geilheid en genot overstemd door de overtuiging dat zijn lichaam het hare niet waard was; dat hij haar huidkleur onteerde en witte dood bij haar naar binnen schoof’.

De relatie met zijn buitenvrouw is niet alleen spannend, het is politiek, en Theo wordt dan ook steeds feller in zijn afwijzing van discriminatie – ook als de verwijzing niet naar de tint van zijn geliefde, maar naar hun affaire is. In de politieke correctheid die hij belijdt, vindt hij Iris tegen zich. Zij speelt met het rolpatroon, ze kan collega’s met een al te boers accent overdonderen met Sranantongo straattaal, ze negeert de opmerkingen van leerlingen en passanten. Zij heeft discriminatie al te zeer aan den lijve ondervonden: taxichauffeurs die voor haar niet, maar voor witte stellen wel de deur opendoen, winkelbediendes die haar negeren.

In het laatste deel van het boek krijgen we een perspectiefwisseling voorgeschoteld, waarbij we van Theo’s wat beperkt seksuele, neurotische blik op zijn bedpartners, school en maatschappelijke hygiëne overstappen naar haar perspectief. Dat is er een van buitenstaanderschap in de witte maatschappij, en een die gekleurd is door de Surinaamse machomaatschappij, waarin binnen- en buitenvrouwen doodgewoon zijn – haar echtgenoot houdt er ook verschillende affaires op na.

Tegenover zijn politieke opvattingen brengt zij praktische cultuurverschillen in, tegenover zijn lustbeleving stelt ze intimiteit. Voor Theo valt de affaire als spannend te karakteriseren, er is een prettige distantie, hetzij door de alledaagsheid, hetzij door de geheimhouding, hetzij door hun verschil in huidskleur. Iris denkt niet in termen van spanning, ze weigert ook hun overspel met dat van haar man te vergelijken: ze was gewoon verliefd op hem. ‘Ik had iets met een leuke man. Ik had niet iets met een blanke man.’

 

De lezingen gaan goed samen, en belichten juist dat deze affaire niet doorsnee is – een donkere vrouw en een witte man, dat is gek – en dat je noch dat, noch de opmerkingen erover, simpelweg kunt veroordelen als racisme. Tegelijk, en dat is een minder sterk aspect van de roman, wordt dit concrete geval van intermenselijk contact of, in de andere lezing, hypocrisie en discriminatie, nergens tastbaar, levend.

Limonov

Emanuelle Carrere

Eduard Limonov is een omstreden Frans-Russische schrijver die achtereenvolgens leefde als crimineel in Oekraïne, als undergroundpoëzie-idool in de Sovjet-Unie, als zwerver in New York en als jarenlange staatsgevangene van Vladimir Poetin. Momenteel is hij de leider van de extreme Nationaal-Bosjewistische Partij. Deze maakt deel uit van Het andere Rusland, de verenigde oppositie die het opneemt tegen Poetin, met Kasparov als voorman. In 2012 komt Limonov op als kandidaat bij de presidentsverkiezingen.

Carrëre neemt de lezer mee door het leven van de markante Rus, van wie het onduidelijk blijft of we hem moeten zien als een charmante rebel of een brutale klootzak. Het resultaat is een genuanceerd, hedendaags verhaal met alle ingrediënten van een avonturenroman.

De Russische schrijver Eduard Limonov (1943) werd bij ons bekend in de jaren tachtig van de 20e eeuw met boeken als 'De Russische dichter houdt van grote negers' (1981) en 'Zelfportret van een bandiet' (1987). In deze boeken beschreef Limonov zijn leven aan de Russische zelfkant van de maatschappij (Charkov) en, na zijn emigratie, ook van de Amerikaanse (New York). Limonov heeft, zich niet storend aan conventies, altijd een tegendraads leven geleid. Na de verdwijning van de Sovjet-Unie teruggekeerd naar zijn land, probeerde hij zich politiek te manifesteren door een rechtse splinterpartij op te richten. In de Balkanoorlog stond hij aan de kant van de Serviers; in Rusland werd hij later gearresteerd wegens terroristische activiteiten en zat hij een tijd in de gevangenis. Van dit bijzondere en avontuurlijke leven heeft de Franse schrijver (1958) een boeiend beeld geschetst. Terloops komt in zijn boek ook de recente geschiedenis van Rusland aan de orde.

Stoner

John Williams


William Stoner wordt aan het einde van de negentiende eeuw geboren als zoon van een arme boerenfamilie. Tot groot verdriet van zijn ouders kiest hij voor een carrière als docent Engels. Hij wijdt zijn leven aan de literatuur en aan de liefde – en faalt op beide fronten. Zijn huwelijk met een vrouw uit een gegoede familie vervreemdt hem verder van zijn ouders, zijn carrière verloopt moeizaam en zijn vrouw en dochter keren zich tegen hem. Een nieuwe liefdesrelatie wordt verbroken om een schandaal op de universiteit te voorkomen. Stoner sterft uiteindelijk in anonimiteit, zoals ook zijn hele leven zich in de marge heeft afgespeeld. 

Stoner is een onwaarschijnlijk mooi geschreven roman over het weinig opzienbarende leven van een weinig opzienbarende man. 

‘Stoner is een contemplatie over liefde, toewijding, literatuur, liefdesverdriet, en, simpel gezegd, wat het betekent om te leven. Het is een boek over turbulente stilte, een boek dat je raakt in de ribbenkast en je hart omkeert’ (Colum McCann)

Een strak geschreven boek zonder opsmuk. Een eenvoudig verhaal. Karakters die echt gaan leven en waar je van gaat houden of die je gruwelijk irriteren. Maar ze doen je wat. En het einde is triest. Zoals zoveel levens. in die zin is het verhaal van de loner Stoner uit het leven gegrepen
Goede verhaallijn, Meeslepend verhaal, indringend

Harem

Ronald Giphart


Bij de titel Harem zie je een typisch Giphartiaanse roman voor je, vol seks, feestjes en studentikoze levenslust. Dat is niet helemaal terecht: het is een roman vol seks, feestjes en studentikoze levenslust - maar dit keer staat het allemaal in dienst van een meeslepende familiegeschiedenis.
Het verhaal van een Zweedse familie met Nederlandse wortels wordt verteld door Liam, een nogal onkarakteristieke twintigjarige. Liam vertelt namelijk liever over zijn omgeving dan over zichzelf. En hij vertelt nog het liefst over zijn vader, de wereldberoemde Zweeds-Nederlandse fotograaf McDonald Hope ('Mac').
De levensverhalen worden grotendeels verteld vanuit de derde persoon. Je vergeet vaak dat Liam aan het woord is, totdat hij zelf weer eens in de eerste persoon opduikt. Meestal verschijnt hij in de marges, soms treedt hij kort op de voorgrond. Naarmate zijn verhaal vordert, treedt hij langer en vaker op, in herinneringen en in het heden, rondom de jachthut.

En niet alleen de compositie overtuigt. Ook qua gedenkwaardige zinnen, scherpe observaties en rake formuleringen is Giphart beter, constanter, dan in al zijn vorige werk.

De man van je leven

Arthur Japin

Tilly en Markus wonen in een fijn eilandhuis en hebben lange, diepgaande en aangename relatie. Dat is de teneur van het verhaal als de lezer er induikt. Maar er is iets niet in de haak. Tilly is ziek, erg ziek, en heeft niet lang meer te leven. De dood speelt letterlijk een rol in De man van je leven, en die kijkt mijmerend en analyserend over haar schouder mee. Tilly wil ervoor zorgen dat Markus na haar dood niet alleen achterblijft. Ze maakt, zonder zijn medeweten, een datingprofiel van hem aan waarin hij zichzelf als weduwnaar voordoet. De vrouw die reageert, Iris, en bij het eilandhuis aankomt, heeft geen flauw benul waarin ze terechtkomt. Ze hebben echter alle drie hun waarheid, en die wordt naarmate het verhaal vordert stukje bij beetje ontrafelt. Japin plaatst zijn personages als pionnen op een schaakbord en schuift tot de verhoudingen voor niemand meer zijn wat ze lijken. 
Arthur Japin dringt razend knap door tot onze diepste emoties. Hij tilt zware thema’s naar een bijna kluchtig niveau. Hij plaatst grote twijfels en intense liefdes in een prachtig, helder perspectief.

De Zusjes

Lori Lansens

Dertig jaar na hun geboorte besluiten Rose en Ruby, een Siamese tweeling, hun levensverhaal aan het papier toe te vertrouwen. Door een speling van de natuur zitten de zusjes met de zijkant van hun hoofden aan elkaar vast. Afwisselend vertellen Rose en Ruby over hun doen en laten, hun kleine ergernissen en hun diepste zielenroerselen, dromen en geheimen. Wat de ene zus met veel lef onthult, houdt de andere zo lang mogelijk verborgen. Zo ontvouwt zich de bijzondere geschiedenis van de tweeling, die niet alleen samen geboren zijn, maar ook samen zullen sterven.

De Zusjes is een adembenemende roman, een hartverscheurend verhaal over de bijzondere liefde tussen de Siamese tweeling Rose en Ruby.

De bekoring

 

 Hans Münstermann

“Toen ze terug was, bestelde zijn vader bij Neckermann een wandmeubel met ingebouwde tv en grammofoon. Dat was haar grootste wens.”

Zo eindigt het boek van Hans Münstermann waarin hij prachtig de sfeer van de jaren rond 1960 heeft weergegeven. Inderdaad, het is de tijd waarin de wederopbouwgeneratie van dressoirs overgaat op wandmeubels en de fauteuils plaatsmaken voor een nieuwe, moderne bankstellen, de jaren waarin een beter leven gloort aan de horizon. De genoemde platenspeler en de televisie, bieden de mogelijkheid aan het benauwde, burgerlijke leven te ontsnappen, want het leven is nog steeds beperkt en ondanks de materiele vooruitgang is het denken nog niet veranderd...

In 2004 stort Andreas, na het overlijdensbericht van zijn moeder, zich op zijn jeugd, die zich afspeelde in de jaren ‘50. Hij gaat terug naar 16 juli 1960, de dag dat hij dertien jaar werd. Belangrijker nog was dat zijn moeder die dag vertrok om nog onbekende redenen. Zij liet haar gezin ontredderd achter.
De architect Van Epen ziet haar vertrekken en besluit haar te achtervolgen. Wat volgt zijn de gedachten van Van Epen. Hij heeft de wijk De Harmoniehof waarin het gezin Klein woont, ontworpen. Hij vraagt zich af waarom zij niet langer in het door hem ontworpen huis wil wonen. Als lezer ontdek je dat de vrouw lijdt aan een posttraumatisch stresssyndroom. Dit komt doordat zij als kind de bombardementen op Dortmund heeft meegemaakt in de Tweede Wereldoorlog.
Destijds begrepen de kinderen niets van het vertrek van hun moeder. Vragen bleven onbeantwoord. Nu hun moeder overleden is, gaan zij een proces van rouw tegemoet. Tijdens deze rouwverwerking spreken zij met elkaar over het verleden. Een aantal van de kinderen heeft in de loop der jaren begrip op weten te bouwen. Ook Andreas krijgt begrip voor wat zijn moeder toentertijd gedaan heeft door het schrijven van zijn boeken. Ondanks dat heeft Andreas zijn moeder toch nooit kunnen vergeven.


Het boek heeft een goed verhaal als basis, blinkt uit door prachtige sfeertekeningen, maar bevat helaas veel onnodige toevoegingen. Wie zei ook al weer: “In de beperking toont zich de meester”?

Boven is het stil

Gerbrand Bakker

Boven is het stil is een prachtig romandebuut dat soms doet denken aan de jonge Gerard Reve: niet alleen door een zinsnede als ‘de jonge melkrijder’, maar ook in het – ondanks alles – mededogen dat de hoofdpersoon heeft voor zijn vader. De stijl van Bakker is helder, geen woord te veel.


Een boek over het platteland, gezien door de ogen van een boer, maar uiteindelijk gaat het over universele zaken als de mogelijkheden en onmogelijkheden het leven in eigen hand te nemen.
Met de zin ‘Ik heb vader naar boven gedaan’ begint de roman én de verandering die de hoofdpersoon in dit verhaal zal ondergaan. Na het verhuizen van de oude, versleten vader naar boven gaat Helmer de rest van het huis naar zijn eigen ideeën inrichten. Ideeën die niet bijster sterk zijn. ‘Een tweepersoonsbed en een dekbed’ adviseerde buurvrouw Ada schalks, dus dat koopt hij maar. Helmer was altijd ‘de helft van’. Altijd Henk en Helmer. Toen Henk stierf, kon Helmer zijn studie Nederlands wel vergeten. Hij sleet zijn leven verder ‘met zijn kop onder de koeien’.
De komst van de jongen( Henk) zet van alles in gang. Verscholen erotiek maar ook het zichtbaar worden van zijn eenzaamheid – straks is hij helemaal alleen. Henk vertrekt tot grote opluchting van Helmer, weer, en eindelijk sterft ook de oude vader, in wiens ogen Helmer altijd tweede keus was.
In het laatste deel van de roman is Helmer met de oude knecht Jaap – de enige die hem zag staan – in Denemarken, het ‘beloofde land’. Hij staat op het keienstrand, de zon zakt, en achter hem staat een schaap hem in de nek te ademen. Met ‘Ik ben alleen’ eindigt de roman. Helmer is iemand geworden.

La Superba

Ilja Leonard Pfeijffer

Sommige romans moet je bezoeken. Nog eens tot leven wekken. In het echt zien. 'La Superba', de stads- en emigratieroman over Genua, is er zo een. Zodra je het oude centrum van de havenstad betreedt, loop je ook het boek binnen. Die grijze dronken Italiaan daar, bijvoorbeeld, zou dat nu Don zijn? En die serveerster in de bar met de spiegels, zou Pfeijffer háár soms bedoelen met 'het mooiste meisje van Genua'? Misschien. Misschien ook niet. Dat is de kracht van fictie en dat is ook het interessante van deze roman: hij leert ons de structuur ervan een beetje kennen.

De Nederlandse schrijver (1968) is vijf jaar geleden vanuit Leiden per fiets in Genua beland en er gebleven. Hij is verliefd geworden op deze Italiaans stad bijgenaamd ‘La Superba’ (de hoogmoedige) en wil er in een lange brief aan een Nederlandse vriend (een ‘opera buffa van het dagelijks leven’ in drie aktes en twee intermezzi) uitbundig en met veel bravoure verslag van doen, om die later uit te werken tot een grote roman over migratie. Ilja zit op het terras en laat de wereld aan zich voorbijtrekken, valt keer op keer voor het vele vrouwelijke schoon (‘meisjessurfen’!), raakt geïntrigeerd door een vrouwelijk been, bezingt pooiers en schooiers, legt verhalen van vluchtelingen vast, verliest gaandeweg alle controle, valt ten prooi aan steeds radicalere seksuele verwarring, raakt betrokken bij schimmige zaakjes en krijgt de maffia achter zich aan. ‘La Superba’ is een alternatieve reisgids van Genua, een breed uitwaaierende, groteske, absurde quasi-autobiografie, een ode aan de verbeelding en satire op de Italiaanse dramatiek en zijn eigen machogedrag en ijdelheid, een aanklacht tegen xenofobie en vooral: een feest om te lezen.